Architectuur Amsterdam

Architectuur en stedenbouw van Amsterdam Nieuw-West worden vaak erg onderschat. In feite is een van de interessantste stadsdelen van Amsterdam. Allereerst historisch natuurlijk, omdat hier de grote naoorlogse stadsuitbreiding gerealiseerd werd langs de hele westrand van Amsterdam. Maar er zijn ook actuele redenen die een bezoek aan dit deel van Amsterdam zeer de moeite waard maken. Er is een enorm programma van stedelijke vernieuwing in gang gezet in Nieuw-West. Men spreekt wel van de Grote Verbouwing.
 

 

Het stadsdeel werd ontworpen onder leiding van de beroemde stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, die daar zijn Algemeen Uitbreidings Plan van 1935 kon verwezenlijken. De Westelijke Tuinsteden, zoals Nieuw-West toen genoemd werd, zijn een modernistische uitwerking van de tuinstad ideeën die een halve eeuw eerder in de Londense wijk Hampstead voor het eerst vorm kregen. Vergelijk de Amsterdamse tuinsteden met projecten, verwezenlijkt in dezelfde tijd in andere steden. Je komt dan tot de conclusie dat de wederopbouwperiode nergens met zo veel kwaliteit gestalte kreeg. Architecten van naam hebben er gebouwd, zoals Kloos, Dudok, Staal, Merkelbach.

 

Modernistisch in de tijd waarin de Westelijke Tuinsteden ontworpen werden, wil bijna automatisch zeggen dat er veel groen is in de wijken. Niet uitsluitend in de vorm van enkele grote parken of een groot aantal kleine plantsoentjes, zoals in de oude stad, maar als groene stroken en hoven die als het ware de gebouwen omspoelen. De woningen staan in het groen. Het zorgt voor ruimte tussen de huizen, waardoor, anders dan in de benauwde straten van de binnenstad, zonlicht en frisse lucht makkelijk bij de woningen kunnen komen. Gezond! Kenmerkend voor het tuinstadontwerp van Nieuw-West door Van Eesteren is de continuïteit van het groen. Grasveldjes, tuinen, parken lopen door de hele wijk in elkaar over.

Een mooie wijk dus, Nieuw-West. Met genoeg aansprekende architectuur. Neem bijvoorbeeld de Opstandigskerk, bijgenaamd 'de Kolenkit': een juweeltje! En met een prachtig waterlandschap bij de Sloterplas, en zo is het nog steeds. Maar sommige delen functioneren niet zoals het beoogd was. Het plan van Van Eesteren is ingehaald door ontwikkelingen op woningmarkt en de veranderde samenstelling van de bevolking. De variatie is is gering. Van Eesterens plan voorzag zeker in afwisseling van laag-, middelhoog-, en hoogbouw, maar die zelfde afwisseling werd wel over grote gebieden steeds herhaald. En dan was er de strenge scheiding van wonen, winkelen en werken waardoor er in de woonstraten niet veel te beleven viel. Het leverde een eentonig straatbeeld op. Gerard Reve, die in Osdorp gewoond heeft, was aanvankelijk enthousiast , maar hij noemde zijn woning een jaar later zelfs een ‘betonnen zelfmoordadres’, en verhuisde weer snel naar de bruisende binnenstad. Rond 2000 werd een programma voor grootschalige vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden gestart.

 

Nieuw-West omvat de tuinsteden Slotermeer (start 1951), Slotervaart/Overtoomse Veld (start 1954),
Geuzenveld (start 1953), Osdorp (start 1957), voltooid in de jaren ‘60. Veel werd in de jaren zeventig nog bijgebouwd in Overtoomse Veld en na 1990 in Nieuw Sloten, De Aker, Oostoever. In totaal zijn er in de Westelijke Tuinsteden 45.000 woningen, waarin een kleine 100.000 mensen wonen.